PEPİNO (Solanum Muricatum Ait.)

Giriş

Pepino orijin merkezi ülkeler, Şili, Peru ve Kolombiya'da uzun yılladır bilinip kullanılmasına rağmen 1990'lı yıllardan itibaren dünya pazarlarında ilgi görmeye başlamıştır. Ülkemizde armut kavunu, süs kavunu da denilen pepino meyvesi ortalama 250-300 gram ağırlığında, üzerinde olgunlukta karakteristik mor çizgiler bulunan, kavun tadını andıran, sulu, kendine has aromalı, orta tatlı, C vitamini ve potasyumca zengin bir meyvedir. Kuzey Amerika ve Avrupa pazarlarında ekzotik meyvelere olan talep ve pepino meyvesinin kanser hücrelerini öldürücü etkisinin ortaya koyulmasından sonra meyveye olan ilgiyi artırmıştır.

Peru, Kolombiya ve Şili'de doğal olarak yetişen pepino, Yeni Zelanda da geliştirilen yeni çeşitler ve modern, kontrollü koşullarda üretim sonucu uluslararası pazarlara sunulmuş ve dış ticareti Avrupa, Japonya ve ABD'ye yönelik olarak artmaktadır. Avrupa ülkelerinden en fazla Almanya'da tropik meyve olarak pazara sunulmakta ve bu ülkeye uzak üretici ülkeler Şili ve Yeni Zelanda'dan ithal edilmektedir. Japonya'da en yüksek fiyattan satılan meyvedir ve bu ülkede hediyelik eşya gibi değerlendirilmektedir. Pepino taşımaya dayanıklı bir meyve değildir, bu nedenle Türkiye'nin Avrupa'ya yakınlığından dolayı ihracata yönelik üretim avantajının değerlendirilebileceği bir üründür.

Pepino ticari olarak daha çok Yeni Zelanda, Şili ve Avustralya'da üretilmektedir. Akdeniz ülkelerinde adaptasyon ve ıslah çalışmaları devam etmekte, İspanya'da yeni çeşitler tescil edilerek 1997 yılından itibaren üreticilere sunulmaya başlanmıştır . İsrail'de tat oranını artırıcı ıslah ve yetiştirme tekniği çalışmaları devam etmektedir .

Ülkemizde Akdenizden, Karadenize kadar olan kıyı şeridinin tamamında yetiştiriciliği, gerek Üniversite ve Araştırma Enstitüleri, gerekse üreticiler tarafından denemiş ve yetiştirilmiştir. Elde edilen verim ve kalite değerleri diğer ülkelerde elde edilenler ile benzerlik göstermektedir. Yetiştiricilik konusunda her hangi bir probleme rastlanmamaktadır. Meyvenin yeni oluşu, dünyada olduğu gibi tat oranının yeterince yüksek olmaması, tüketim alışkanlığı olmayışı veya tüketim yöntemlerinin bilinmemesi gibi nedenlerle üretim ve pazar kanalları henüz yeterince oluşmamıştır. Araştırma-geliştirme ve üretim çalışmaları devam etmektedir.

Adaptasyonu

En iyi yetişebildiği ortam sıcaklığın yıl boyunca değişmediği ılık, don görülmeyen alanlardır. 0 oC'de bitki zarar görür, 30 oC ve üstündeki yüksek sıcaklıklarda, çiçek dökülmesi artar, meyve tutumu azalır , olgunlaşan meyvelerin tat oranı azalır, kötü tat oluşumu artar. Yine yüksek sıcaklıklarda olgunlaşan meyvelerin meyve etinde mantar doku oluşumu görülebilir. Optimum meyve tutumu için maksimum sıcaklığın 25 oC'yi geçmemesi gerekmektedir. Serin havalarda olgunlaşan meyvelerin tat oranı da daha yüksektir . Kış aylarında bitkilerin örtülmesi veya seraya alınması gerekir. Serada yetiştirilen bitkiler toprak yüzeyinden kesilip üzeri tünel uygulamasıyla kapatılabilir ve ertesi yıl soğuktan zarar görmemiş bölümlerden tekrar sürmesi sağlanabilir.

Büyüme Tipi

Bitki orta büyüklükte, çok fazla dallanan, otsu çalı görünümündedir. Büyüme diktir fakat, meyve tutunca dallar yatar, etrafa yayılır. Meyvelerin toprağa değmemesi için, domates gibi desteğe alınması gerekir. Yapraklar patates yaprağı görünümündedir fakat, tek parça halindedir. Çiçeği, mavi, mor veya beyaz, uçları mor renklidir. Çiçek salkım şeklindedir. Meyve parthenokarpik olarak tutar, çekirdek oluştuğu durumda ise meyve iriliği artar. Başlangıçta meyve yeşil renklidir, olgunluğa doğru sararır ve üzerinde karakteristik mor çizgiler oluşur. Meyve eti rengi parlak krem-sarı renktedir. Kaliteli meyveler orta tatlılıkta, ferahlatıcı ve sulu, büyük oranda kavun tadındadır. Meyve iriliği 500 gr'a kadar çıkmakta, 150-250 gr arasındakiler standart kaliteli meyve olarak değerlendirilmektedir.

Kültürü

Güneşli, donsuz, kuvvetli rüzgarlardan korunmuş, drenajı iyi olan güney yamaçları en iyi geliştiği yerlerdir. Nötr gün bitkisidir fakat, düşük ışık yoğunlukları meyvedeki şeker miktarının ve dolayısıyla tadın azalmasına neden olur. Çok verimli topraklar uygun değildir. Bitki vejetatif büyüme eğiliminde olduğundan meyve tutumu azalır, açan çiçekler dökülür. Toprak pH'sı 6.5-7.5 arasında ve tuzsuz olmalıdır. Kökleri derinlere gitmediği için sulanması gerekir, damla veya mini spring şeklinde yağmurlama şeklinde sulanabilir. Seralarda minispring sulama meyve tutumuna yardımcı olabilmektedir.

Budama

Dallanması fazla olan bitkiden kaliteli meyve üretimi için budama gereklidir. Budama yapılmadığında verim ve meyve kalitesi düşmektedir . 2-3 ana dal bırakıldıktan sonra, diğer dallar ve mevsim boyunca ana dallar üzerinde çıkacak yan dallar büyümeden koparılmalıdır . Bırakılan ana dallar sera yetiştiriciliğinde domateste olduğu gibi ipe sardırılır. Salkımda 3'ten fazla meyve varsa küçükler, büyümeden kopartılır. En iri meyveler ilk çiçek salkımında oluşur, sonraki meyveler daha küçüktür. Bir bitkide kaliteli meyve ortalama 10 kadardır. Yine bir bitkiden 3 kg'a kadar verim alınabilir.

Gübreleme

Gübreleme domates bitkisine yapılan gibidir. Yanmış ahır gübresi ile birlikte, dekara 5-10-10 kg/da NPK yeterlidir. Orta düzeyde azot gübrelemesi ile meyve iriliği artar, yüksek düzeyde azot gübrelemesinin etkisi yoktur, aksine vegetatif büyüme ve dallanmayı artırır .

Çoğaltma

Tohum tutumu olmadığı veya çok az olduğu için genellikle çelikle çoğaltılır. Bitkiler aynı zamanda büyük oranda heterozigot olduğundan tohumla üretilen bitkilerde açılma görülmekte, bitkiler farklılaşmaktadır. Dallardan alınan 4-5 yapraklı çelikler fide kaplarında, gölge bir yerde, sulanarak kolaylıkla köklenir. Köklenen bitkiler soğuklar geçene kadar serada bekletilip, sonra sera veya açık alanda asıl yerlerine dikilir.

Dikim

Erken dikimlerde, geç dikimlere oranla meyve verimi ve meyve kalitesi artar. Akdeniz bölgesinde serada kış-ilkbahar dönemi üretimi kalite yönünden daha iyi sonuç vermektedir. Kış döneminde vegetatif olarak büyüyen bitkide, meyveler ilkbaharda olgunlaştığından sıcak yaz dönemine göre daha kaliteli olmaktadır. Marmara, Karadeniz bölgelerinde, seraya Nisan ayının ilk haftasında, açık alana son don tehlikesi geçtikten sonra (Nisan ortası) dikilebilir. Dikimler sera ve açık alanda 0.5-1 m sıra arası ve 50 cm sıra üzeri mesafe bırakılarak yapılır. Sera ve bahçede saksı içinde yetiştirmek de mümkündür.

Hasat

Meyvelerde yüksek oranda tat ve aroma oluşumu için hasat tam olgunlukta yapılmalıdır. Hasat olgunluğu meyvelerin sararması ve üzerinde mor çizgilerin meydana gelmesi ve kısmen yumuşaması ile anlaşılır. Bitki sürekli büyüme-çiçeklenme eğilimindedir, ilk salkımdaki meyveler önce olgunlaşır ve hasat sonraki meyvelere doğru devam eder. Marmara bölgesinde Ağustos ayının ortasında meyveler olgunlaşmaya başlamakta, Ekim-Kasım ayına kadar devam etmektedir. Meyve kabuğu incedir, hasat ve taşıma esnasında zedelenmemesi, bastırılmaması gerekir, aksi takdirde yaralardan kolayca çürüme başlamaktadır. Depolanacak meyveler orta olgunlukta hasat edilebilir. Olgun meyvelerin depolama süresi 10 derece sıcaklık ve yüksek oransal nemde 3-4 haftadır. Dekardan ortalama 4-6 ton verim alınabilmekte, 15 tona kadar da çıkabilmektedir.

 

Meyve Kalite Kriterleri

• Meyve şekli düzgün, güneş yanığı, hastalık ve zararlı belirtisi olmamalı
• Meyve kabuğu sarı, üzeri mor çizgili, meyve eti parlak sarı olmalı
• Suda eriyen kuru madde oranı (Brix) 10 ve üzerinde olmalı
• Toplam asitlik (sitrik asit en fazla) % 0.04-1 arasında olmalı
• C vitamini 30-70 mg/100g olmalıdır.

Hastalık Zararlıları

Pepinonun kendine özel önemli hastalığı bulunmamaktadır. Marmara bölgesinde hastalık olarak bodurluk virüsü hastalığı, patates böceği zararı ve pek çok bitkide zarar oluşturan yaprak biti ve kırmızı örümcek zararı görülebilmektedir. Serin dönemlerde kabuksuz sülükler meyvelere zarar vermektedir. Zararlılarla mücadele diğer bitkilerle yapılan gibidir.

Kullanımı

Pepino daha çok taze meyve olarak tüketilir.

Salata, meyve salataları, meyveli dondurma; meyveli pasta ve meyveli yoğurt olarak da değerlendirilmektedir.

100 gr pepino: 92 gr su, 0.4 gr protein, 0.1 gr yağ, 5.6 gr şeker, 25 gr kalori, 0.5 gr lif, 111 mg potasyum, 21 mg kalsiyum, 1 mg demir, 25 gr askorbik asit içermekte ve potasyum ile C vitamini bakımından zengin olarak kabul edilmektedir.

Pepino Salatası

• 1 ölçü küp şeklinde doğranmış pepino
• 2 ölçü pişirilmiş, küp şeklinde doğranmış tavuk
• 1 ölçü bezelye
• 1/2 ölçü küp şeklinde doğranmış kereviz
• Marul yaprağı

Marul hariç diğerleri salata kabında karıştırılıp 30 dakika buzdolabında bekletilir. Servis tabağında marul yapraklarının üzerine koyulup servis yapılır.

PROF.DR. Saim ÖZDEMİR  'in  Makalesinden alınmıştır. Kendisine Bu Bilgiler için Teşekkür Ederiz.